۳۶۵ روز در صحبت قرآن نوشته استاد حسین محی‌الدین الهی قمشه‌ای، کتاب چهارم از مجموعه کتاب‌های جوانان و فرهنگ جهانی است. این مجموعه با هدف شناساندن فرهنگ و ادبیات به جوانان اولین بار سال ۱۳۹۰ به همت نشر سخن تدوین منتشر شده است.

کتاب «۳۶۵ روز در صحبت قرآن» ۳۶۵ قطعه کوتاه و بلند از قرآن برای آشنایی جوانان با تعلیمات فراگیر قرآن انتخاب شده و کوشش شده است که این گنجینه تصویری از ابعاد گوناگون کلام آسمانی برای مخاطب ترسیم کند.

این کتاب، تفسیر در معنی اصطلاحی کلمه مانند تفاسیری چون کشاف و مجمع البیان و امثال آن نیست، بلکه بیشتر انعکاسی از کتاب وحی در ادب عرفانی فارسی و اسلامی است و نگاهی دارد به قرآن از دیدگاه ادبی، زیباشناسی و اخلاقی، اجتماعی و عرفانی.

به منظور بهره‌مندی مخاطبان خود از این گنجینه قرآنی و ادبی اقدام به انتشار قطعه‌‎هایی از کتاب «در صحبت قرآن» کرده است. یکصد و سی‌ و سومین قسمت از تحفه این کتاب با عنوان «رسیدن زن و مرد نیکوکار به حیات پاک و برترین پاداش» تقدیم مخاطبان گرامی می‌شود.

مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثَی وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیَاةً طَیِّبَةً وَلَنَجْزِیَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا کَانُوا یَعْمَلُونَ ﴿۹۷نحل﴾

هر کس (به صلاح و اصلاح مردمان) کار نیکویی کند خواه مرد خواه زن و در شمار اهل ایمان باشد، ما او را به حیاتی پاک و خوش زنده گردانیم و پاداش چنین مردمی را به چیزی بهتر از آنچه کرده‌اند عطا خواهیم کرد(97) .

این خداوند ماست که بی‌واسطه با ما آدمیان سخن می‌گوید. اوست که می‌فرماید در راه دین زن و مرد را تفاوتی نیست و هر کس زن یا مرد باشد اگر کار نیکو کند (به همان معنایی که همه مردمان از این کلمه در دل دارند) و آن کار را از روی ایمان به خدا یا ایمان به نفس خیر و خوبی انجام دهد و اغراض نفسانی و شیطانی در دل نداشته باشد، ما او را زندگی تازه‌ای می‌بخشیم پاک و خالی از هر تشویش و اضطراب و هر محدودیت و محرومیت، حیاتی دلخواه و دلپذیر و او را پاداشی عطا خواهیم کرد که بسی بیشتر و عالی‌تر است از آن کارهای نیکو که کرده است.

درست است که در تعریف کار خوب ممکن است گاهی تردید پیش آید و در مورد خاصی گفتگویی طرح شود که آیا این کار صالح است یا صالح نیست اما در مجموع معنی کار خوب و انسان نیکوکار در جامعه مبهم و مغشوش نیست و اگر از صدها نفر بخواهند که اوصاف یک انسان نیکوکار را بر زبان یا بر قلم آورند تقریبا همه یکسان پاسخ خواهند گفت و اگر در موردی تردیدی پیش آید در اصل معنی صالح نیست بلکه در مصداق آن کار است که آیا مشمول نیکویی می‌شود یا نمی‌شود.

کلمه ایمان در این آیه ضرورتاً به مسلمانان برنمی‌گردد شامل هر انسانی با هر دیانتی می‌شود که ایمان به خدا و ایمان به خوبی و بدی دارد و کار خوب را وسیله رسیدن به اغراض شخصی نمی‌کند بلکه نفس خوبی را طالب است و به عبارت دیگر خوبی را بیش از خود دوست دارد. چنین کسی بی‌گمان نزد خداوند پاداش و جزای احسن خواهد یافت و چه پاداشی بالاتر از آنکه آدمی را از مرتبه حیات حیوانی به مرتبه متعالی‌تر، پاک‌تر و گسترده‌تر انسانی برسانند.

از مضمون آیه چنین برمی‌آید که بدکاران از حیات پاک انسانی برخوردار نمی‌شوند و صورت‌ها و ظواهر دینی ایشان را نمی‌رهاند.

هزار بار پیاده طواف کعبه کنی
قبول حق نشود گر دلی بیازاری دیوان شمس
به احسانی آسوده کردن دلی
به از«الف رکعت» به هر منزلی (سعدی)

دو تنوین در دو کمله حیاةً برای بیان عظمت و شکوه و جلالت آن حیات و آن پاکی است که چون به وصف درنمی‌آید با تنوینی از تفخیم به آن اشاره کرده‌اند و علمای ادب گفته‌اند که اشاره در رساندن معنا بلیغ‌تر و موثرتر از تصریح است.

حاصل سخن این است که اگر آدمیان، چه زن و چه مرد، از روی عشق و ایمان به کارهای نیک بپردازند ما ایشان را حیاتی نوین و پاک از تشویش مرگ بخشیم که از جمال و جلوه آن حیات و شکوه و شادی آن انگشت به دندان گیرند و تا ابد مدهوش و حیران مانند چنانکه :

میان بحرِ عسل بانگ می‌زند هر جان
بیا که باز رهیدم ز شهدِ زنبوری (دیوان شمس)